_

Duration: approx. 10 minutes
Commissioned by Music Center "The IJsbreker" and dedicated to Martin Amerongen.

Scoring

High baritone or tenor
Clarinet
Violin
Viola
Cello

Score in C

First performance was on October 18, 2001 in the "Rode Hoed" in Amsterdam, performed by Charles van Tassel, baritone, Iva Berix, clarinet, Lydia Forbes, violin, Edith van Moergastel, viola and Doris Hochscheid, cello.

Text Sources

Text is taken from "Hebraïsche Melodien" van Heinrich Heine sung in German, as well as Psalm 137 sung in Hebrew and Lacha Dodi, a traditional Jewish text by Shlomo ben Moshe Halevi Alkebetz.

Drittes Buch: Hebräische Melodien

Heinrich Heine

Jehuda ben Halevy

II.

Bei den Wassern Babels saßen
Wir und weinten, unsre Harfen
Lehnten an den Trauerweiden —
Kennst du noch das alte Lied? 4

III.

Denn es sind die Tränenperlen
Des Jehuda ben Halevy, 170
Die er ob dem Untergang
Von Jerusalem geweint —

Perlentränen, die verbunden
Durch des Reimes goldnen Faden,
Aus der Dichtkunst güldnen Schmiede
Als ein Lied hervorgegangen

Dieses Perlentränenlied
Ist die vielberühmte Klage,
Die gesungen wird in allen
Weltzerstreuten Zelten Jakobs 180


Und das sang und klang so lieblich,
Und so lieblich in den weiten
Himmelsräumen widerhallt es:
Lecho Daudi Likras Kalle. 244

-Lecha Dodi

Psalm 137

al naharot bavel
sham yashavnu
gam bachinu b’tsachinu et tsiyon

By the rivers of Babylon, there we sat down, yea, we wept, when we remembered Zion

From the Program Notes

De in Philadephia geboren componist Jeff Hamburg stamt af van een Oost-Europese joodse familie die haar geluk heeft gezocht in Amerika. Al jarenlang is hij een niet meer weg te denken verschijning in het Nederlandse muziekleven, waar hij publiek en kritiek verbaast met opmerkelijk Iyrische muziek die vandaag de dag is geschreven, in een volstrekt oorspronkelijke eigen taal, mede geïnspireerd op joodse volkspoëzie. Hamburgs muziek weet te ontroeren, klinkt heel open en fraai, is zeer goed voor de instrumenten geschreven en lijkt bedriegelijk eenvoudig in elkaar te steken.

Voor de Hebraïsche Melodien koos Hamburg voor de prachtige bezetting van bariton, klarinet en strijktrio. Hij koos zelf enkele passages uit Heines zeer omvangrijke cyclus Hebraïsche Melodien. Een 896 regels tellende ballade over de joodse dichter Jehuda Ben Halevy, uit wiens poëzie Jeff Hamburg al vaker heeft geput. Het Yam-lid van de orkestliederen Zey die Hamburg in 1994 componeerde voor Nieuw Sinfonietta Amsterdam is eveneens op tekst van Jehuda Ben Halevy. En wanneer Heine hier de naam noemt van de dichter, klinkt uit Yam-lid een melodie. Het eerste couplet van Heine is een parafrase van de beroemde psalm 137 die in de Engelse vorm - 'by rivers of Babylon' - zelfs de popmuziek heeft veroverd. Hamburg laat dit couplet voorafgaan door het Hebreeuws origineel. Tot slot koos hij een strofe, die Heine zelf al in het Hebreeuws eindigt. De regel 'Lecho Daudi Likras Kalle' komt uit een lied gezongen bij zonsondergang op vrijdagavond, ter verwelkoming van de sjabbat.

In de volledige versie van dit lied zit een ritueel moment waarop iedereem zich richting de deur wendt, als die opengaat naar de ondergaande zon. Hamburg gaat wat verder dan Heine en zingt nog een paar regels door van die oorspronkelijke tekst, die is geschreven door Sjelomo ben Mojse Halevi Alkebetz. Hiermee is de afsluiting wat betreft lengte in evenwicht met de eerste regels van het werk. Na een lyrische opening van de klarinet op een hoog klankveld in de strijkers, volgt een warme en hartstochtelijke frase in de zang, die wordt gedragen door de cello. In het trotse en vastberaden slot van het lied, zijn het ook weer de cello en de zang die gelijk opgaan. Na de eerste strofe bloeien de instrumenten op in een tussenspel met vloeiende melodische loopjes, die aan synagogale gezangen herinneren. De slotzin van de tweede strofe: 'Von Jerusalem geweint' wordt weerspiegeld met voorslagen in de melodielijn, overgenomen door de viool.

Op 'Perlentränen' is het de altviool die de tekstuitdrukking overneemt. Dit is ook in de zang een belangrijk rustmoment, waarna de emoties weer hoog oplopen. Aan het slot van deze strofe is het de klarinet die een rustmoment maakt, met een langzame gedragen melodie. Daarvoor klinkt een krachtig akkoord, dat Hamburg sterk aangezet wil hebben: 'Kunnen jullie hier een echt geweldadig crescendo maken, alsof het een hoogtepunt is?' De musici verklanken wat Hamburg zegt en vervolgen de repetitie met de strofe die de verstrooiing van het joodse volk beklaagt, met vastberaden kwarten in de cello.